Η γιορτή της ελπίδας

«Απ’ τις γιορτές, αυτήν κυρίως ψηλά γιορτάζει όλος ο κόσμος», έγραφε ο ποιητής Τάκης Παπατσώνης για τα Χριστούγεννα. Στην βαθειά του πίστη στήριζε ο ποιητής την εσωτερική του ενόραση για τη φάτνη, παρά τα όσα γήινα τροφοδοτούσαν τις αισθήσεις του σώματός του : « Είδα αυτό το Αχούρι, σκοτεινό, αμελημένο, και οσφράνθηκα και πάτησα το μαλακό σανό…».
Δεν είναι και τόσο εύκολο σήμερα, είτε ανήκουμε στους πιστεύοντας και θρησκευόμενους είτε όχι, να οσφρανθούμε την πραγματική οσμή που αναδύει η φάτνη της Θείας Γέννησης. Θέλει μεγάλη προσπάθεια για να βρεθεί το νόημά της έπειτα από τόση παραχάραξη και νόθευση. Από την εποχή του Ευαγγελιστή Ματθαίου και των γραφών κύλησε πολύ νερό στο μήλο της ιστορίας και των εθίμων. Στις ημέρες της εμπορευματοποίησης των πάντων ακόμα και οι φιγούρες της Αγίας Οικογένειας, το Θείο βρέφος, οι Μάγοι, φαντάζουν χάρτινοι ή πλαστικοποιημένοι στους πρόποδες του χριστουγεννιάτικου δέντρου. Κανένας δεν θυμάται πια ότι κάποτε ο «εκ Παρθένου τεχθείς», σε μια συμβολική πράξη, άρπαξε το «φραγγέλιο» για να εκδιώξει από το ναό τους αχαλίνωτους κερδοσκόπους.
Στη σημερινή εποχή θέλει πολύ κουράγιο για να ανακαλύψει κανείς ψήγματα αγάπης και ανθρωπισμού στον παγκόσμιο ιστό ή στον περίγυρο της καθημερινής ζωής μας. Αποτελεί άπιαστο όνειρο η ανατολή του «Ηλιου της δικαιοσύνης» που επαγγέλλεται το χριστουγεννιάτικο απολυτίκιο. Δυσεύρετη παραμένει η δικαιοσύνη ακόμα και ανάμεσα σε εκείνους που δηλώνουν διάκονοι του θείου. Κι’ ας μη μιλάμε πια για «χιτώνες». ¼σους και να έχουμε όχι μόνο δεν δίνουμε τον ένα στο συνάνθρωπό μας που υποφέρει, αλλά προσπαθούμε να του αρπάξουμε και το μοναδικό που έχει. Και είμαστε ικανοί για όλες τις μικρότητες και όλες τις αθλιότητες.
Δεν μπορώ να ξέρω πόσοι από εμάς βρίσκουν ομοιότητες στη σύγκριση της σημερινής παγκοσμιοποιημένης εποχής με εκείνην, της κυριάρχου ρωμαϊκής τυραννίας, στην οποία γεννήθηκε ο Χριστός. Δεν μπορώ, ακόμα, να γνωρίζω πόσοι από εμάς πιστεύουν στην ανάγκη ύπαρξης των εορτών και το συμβολισμό τους.
Ομως από παλιά, από τον καιρό του Αβδηρίτη φιλόσοφου Δημόκριτου, ξέρει ο άνθρωπος ότι «βίος ανεόρταστος, μακρά οδός αναπάνδοχος». Δηλαδή η ζωή δίχως τις εορταστικές ανάσες μπορεί να καταντήσει βραχνάς, όπως ακριβώς καταντά ανυπόφορος ένας δρόμος μακρύς που δεν έχει ένα πανδοχείο για λίγη ξεκούραση.
Ακόμη και αν με τα χρόνια, οι γιορτές, υποβαθμίστηκαν σε ρουτίνα, χάνοντας τον όποιο πνευματικό τους χαρακτήρα, αναλαμβάνει να τις αναστήσει και να τις εξιδανικεύσει η νοσταλγία. Δεν γίνεται να υπάρξουμε χωρίς αυτές, χωρίς την προσμονή και την ξεχωριστή ατμόσφαιρα που τις συνοδεύει. Εστω και αν, μετά το πέρας τους, η γλύκα μετριάζεται από το παράπονο ότι και πάλι δεν προλάβαμε να κάνουμε αυτά που ονειρευόμασταν και πάλι δωρίσαμε παιχνίδια αντί αισθήματα και πάλι θα μας περιβάλλει η εξουθενωτική ρουτίνα της καθημερινότητας.
Αυτή την πεζή ρουτίνα διακόπτει, πιστεύω ανακουφιστικά, η ετήσια έλευση της μεγάλης παγκόσμιας γιορτής των Χριστουγέννων και η αγιοσύνη των υπολοίπων ημερών που την συνοδεύουν. Της αξίζει, λοιπόν, κάτι παραπάνω από τη συνήθη γκρίνια. Μια μικρή, έστω, προσοχή και κάποια ψήγματα εσώτερου επανελέγχου του καθημερινού προσανατολισμού μας.
Κάπως έτσι, ίσως, αισθάνεται και ο ποιητής Παπατσώνης, τιτλοφορώντας το ποίημά του «Στο βουνό των ελάτων λίγο πριν τα Χριστούγεννα» σηματοδοτώντας την κοπιαστική πορεία προς τη βουνίσια κορυφή, με την ελπίδα της καθαρής ανάσας και της θέασης του νέου και υψηλού. Και τα Χριστούγεννα είναι κυρίως η γιορτή της ελπίδας που γεννά η έλευση του καινούργιου. Χωρίς αυτή την ελπίδα δεν θα μπορούσε να έχει συνέχεια η δύσβατη ανάβαση προς την ελατοφόρο κορυφή.

(Κάλυμνος, Χριστούγεννα 2009-Αναδημοσίευση από την εφημ. ΑΡΓΩ ΤΗΣ ΚΑΛΥΜΝΟΥ)

ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΕΝΙΑ ΑΛΩΝΙΑ ...

Από τον Γιάννη Θ. Πατέλλη

Κάνω μεγάλες προσπάθειες να συνειδητοποιήσω το μέγεθος της οικονομικής κρίσης. Κάπου ζαλίζομαι με τους αριθμούς, τα ποσοστά, τις επιπτώσεις, τις χρηματοδοτήσεις που προορίζονται για τις προσπάθειες ανάκαμψης.

Μένω ενεός μπροστά στους ψυχρούς αριθμούς που παρελαύνουν από τις οθόνες και τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Τόσες απολύσεις, τόσοι άνεργοι, τόσες επιχειρήσεις που έβαλαν λουκέτο ή κλείνουν, τόσα κράτη υπό πτώχευση. Ζόφος και έρεβος η προοπτική ανάκαμψης η οποία τοποθετείτε, από τους κατ’ επάγγελμα ειδικούς, σε ένα μέχρι και δέκα χρόνια.

Οι τηλεοράσεις ακινητοποιούνται στις διαδηλώσεις. Το θέαμα είναι όλα τα λεφτά. Διαμορφώνει κλίμα και συνειδήσεις. Οι καταστροφές, τα καμένα μαγαζιά και τα αυτοκίνητα, οι τραυματισμοί διαδηλωτών και αστυνομικών-πολλές φορές θανάσιμοι- παρελαύνουν μπροστά από τις τηλεοπτικές οθόνες όλο και πιο πυκνά. Η βία συνυπάρχει στους κόλπους των κοινωνιών, όχι γιατί ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως βίαιος, αλλά γιατί όταν μένεις χωρίς δουλειά χάνεις τον έλεγχο του εαυτού σου. «Είναι μια αίσθηση που προκαλεί υπέρμετρο φόβο» άκουσα να γνωματεύει κάποιος ψυχολόγος και νομίζω, δεν χρειάζεται μεγάλος κόπος για να το καταλάβει κανείς.

Επιχειρώ να αισθανθώ τη ψυχολογία ενός απολυμένου, την τραγωδία της ξαφνικής απώλειας του εργασιακού χώρου στον οποίο ο εργαζόμενος είχε στηρίξει την επιβίωσή του. Τα τεράστια οικογενειακά προβλήματα που προκύπτουν, την δεδομένη συσσώρευση χρεών από τον αναγκαστικό δανεισμό, τα απελπιστικά αδιέξοδα. Πολλές φορές ο απολυμένος αισθάνεται άχρηστος όχι μόνο στο στενό οικογενειακό του περιβάλλον, αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό. Βασανίζεται από αδικαιολόγητες ενοχές για την αδυναμία του να βρει καινούργια δουλειά.

Στο διεθνές περιβάλλον οι άνθρωποι, ήδη, αναζητούν τρόπους επιβίωσης και επιστρατεύουν όλη τη δύναμη της ενέργειας και της φαντασίας τους. Στην Βρετανία κυκλοφορούν οδηγοί για καταστήματα με φτηνά προϊόντα διατροφής, ρούχα και αυτοκίνητα. Στην Νέα Υόρκη τα πιο ακριβά και διάσημα εστιατόρια διαφημίζουν γεύματα, με τρία πιάτα παρακαλώ, στην τιμή των 35 δολαρίων και δείπνα με 40 δολάρια. Τα καλύτερα ξενοδοχεία στο Λονδίνο, Παρίσι και Νέα Υόρκη έριξαν τις τιμές τους σε επίπεδα αντίστοιχου Γ´ κατηγορίας της Ρόδου ή της Κω.

Προσπαθώ να ανακαλύψω παρόμοιες αντιδράσεις αυτοάμυνας, απέναντι στην κρίση, στην ευρύτερη περιοχή μας, στον τόπο μας. Βλέπω τα τεράστια τζιπ να κυκλοφορούν στους μποτιλιαρισμένους στενούς δρόμους του νησιού μας, τα εκατοντάδες αυτοκίνητα παρκαρισμένα όπου υπάρχει σπιθαμή κενού χώρου, τις καφετέριες να πληθαίνουν, παρά τη κρίση και αναρωτιέμαι που το πάμε. Παρακολουθώ τις τιμές στα σούπερ-μάρκετ να αυξάνουν συνεχώς, την τιμή της βενζίνης να τραβά την ανηφόρα, παρά τη σταθεροποίηση των τιμών του πετρελαίου σε τιμές προ τετραετίας( 50 δολάρια το βαρέλι) και δεν βρίσκω άκρη. Ακούω τους επιχειρηματίες, αυτούς που ανεβάζουν συνέχεια τις τιμές και μας έχουν μεταβάλει στην ακριβότερη ευρωπαϊκή χώρα, να μιλούν για κρίση στον τουρισμό, τον κατ’ εξοχήν τομέα που δέχεται σκληρό τον διεθνή ανταγωνισμό. Προσπαθώ να κάνω χρήση της λογικής μου. Δεν τα καταφέρνω. Υποχρεώνομαι να την στείλω να αραχνιάσει λίγο στο πατάρι μήπως αργότερα, όταν θα έχουν σφίξει για τα καλά τα πράγματα, μου φανεί χρήσιμη.

Αναμφισβήτητα είμαστε λαός των μύθων και πλάσαμε την καλύτερη μυθολογία. Ως χώρα δε των Θεών του Ολύμπου και του Διγενή Ακρίτα, που πάλευε στα «μαρμαρένια αλώνια» ενάντια στους εχθρούς της Αυτοκρατορίας, έχουμε την αίσθηση ότι οι πάντες οφείλουν να μας σέβονται και να μας κανακεύουν.

Ετσι και στην παρούσα παγκόσμια κρίση βαδίζουμε αγκαλιά με τις ψευδαισθήσεις. Πιστεύουμε ότι μπορούμε να βολευόμαστε συνέχεια με δανεικά. Την τελευταία στιγμή κάτι θ’ αλλάξει, η κρίση θα περάσει ξώφαλτσα και ως διά μαγείας θα σωθούμε.

Ομως «τα μαρμαρένια αλώνια» δεν βρίσκονται πλέον στην Πλατεία Συντάγματος αλλά έχουν μεταναστεύσει βορειότερα προς το κέντρο των Βρυξελλών. Το Διευθυντήριο των οποίων δεν φαίνεται να συγκινείται ιδιαίτερα από τον τρόπο με τον οποίο πορεύεται σήμερα η χώρα των Ολυμπίων Θεών, του Διγενή Ακρίτα και της Ορθοδοξίας.

Κάλυμνος, Μάιος 2009

ΚΑΡΔΙΑ ΜΟΥ ΕΣΥ ...

Από τον Γιάννη Θ. Πατέλλη

Με την καρδιά μου είχα στενή σχέση από μικρό παιδί. Ηταν αυτή που φρόντιζε να είμαι καλά, να πηγαίνω στο σχολείο και να παίζω στην αλάνα της γειτονιάς μου. Την ένιωθα μόνο, κάπου-κάπου, να τρεμουλιάζει και να χοροπηδά παράξενα, όταν με σήκωνε η δασκάλα στον πίνακα για να λύσω κάποιο πρόβλημα.

Αργότερα στο Γυμνάσιο συνήθισα πια, κι’ εγώ και η καρδιά μου, τη διαδικασία της προφορικής εξέτασης. Σηκωνόμουνα να πω μάθημα χωρίς να τρομάζω ούτε εγώ ούτε αυτή. Τότε με ταλαιπωρούσε μόνο όταν ερωτευόμουν. Βροντοχτυπούσε άτσαλα και πήγαινε να σπάσει όταν πλησίαζα το αντικείμενο του πόθου μου, την συμμαθήτρια με τη μπλε ποδιά. Δεν με ανησυχούσε όμως γιατί ακόμα και οι μελωδίες από το ραδιόφωνο τραγουδούσαν γι’ αυτήν: «καρδιά μου καημένη πώς βαστάς και δεν ραγίζεις…» ή «σκληρή καρδιά γιατί να σ’ αγαπήσω…».

Όσο κυλούσε η ζωή, με τις αγωνίες και τις στενοχώριες της, τις χαρές και τις λύπες της, τους έρωτες και τις απογοητεύσεις της, τόσο ο δεσμός μου μαζί της, με την καρδιά μου εννοώ, γίνονταν όλο και πιο ιδιαίτερος. Φρόντιζαν γι’ αυτό και τα τραγούδια αφού, ένα στα δυό, μιλούσε για την καρδιά: «Συννεφιασμένη Κυριακή μοιάζεις με την καρδιά μου….», «Καρδιά μου μην κλαις…», «Της γυναίκας η καρδιά είναι μια άβυσσος, πότε κόλαση και πότε ο παράδεισος…».

Κάπως έτσι, εγώ και η καρδιά μου, συνεχίσαμε να συμπορευόμαστε χρόνια ολόκληρα, κάπου μισό αιώνα. Τα μέσα μου τα ένιωθα μέλι-γάλα, αλλά και τα έξω μου ακόμα καλύτερα. Νόμιζα ότι εγώ θα χοροπηδώ ελεύθερα, θα τρώγω και θα πίνω κατά βούληση, κι’ αυτή, η καρδιά μου, θα φροντίζει μη μου λείψει τίποτα.

Να όμως που, κάποια μέρα, βαρέθηκε να με νταντεύει και να ικανοποιεί τα χούγια μου!

Ήταν, θυμάμαι, ανήμερα Χριστούγεννα και ήταν μαζεμένη γύρω από το τραπέζι όλη η οικογένεια, η μικρή και η μεγάλη. Τρώγαμε και πίναμε γενναία, «διά το καλόν της ημέρας», όταν ένιωσα ότι κάτι παράξενο συμβαίνει με την καρδιά μου. ¢ρχισε να κτυπά άτσαλα και να με ταρακουνά όπως τα τυμπανάκια που έχει μπροστά του και βαράει με μανία ο ντράμερ. Με έλουσε κρύος ιδρώτας! Ηταν και η εποχή που άρχισα να διαβάζω και να ακούω, εδώ κι’ εκεί, για χοληστερίνες, υπέρβαρους, ανάσκητους, καρδιοπαθείς και εμφράγματα.

Μέχρι τότε οι σχέσεις μου με την καρδιά μου ήταν πάντα άριστες. Τώρα άρχισα να συνειδητοποιώ ότι και οι καλύτερες σχέσεις, κάποια στιγμή, διαταράσσονται! Για να είμαι ειλικρινής τρόμαξα πολύ και φοβήθηκα μη μου ζητήσει διαζύγιο. Το μόνο που με παρηγορούσε ήταν ότι εάν η καρδιά μου επέμενε να με χωρίσει δεν θα έπαυα να υπάρχω μόνο εγώ αλλά και εκείνη.

Για να αποφύγω λοιπόν μια τέτοια δυσάρεστη εξέλιξη έβαλα στη ρουτίνα της ζωής μου και τους καρδιολόγους. Αλλοι ήταν πιο αυστηροί και άλλοι πιο ήπιοι. Εκανα τα καρδιογραφήματά μου, έπαιρνα τα χαπάκια μου, έκοψα τις περισσότερες γλυκές παρανομίες και προσπαθούσα να περπατώ όσο μπορούσα περισσότερο.

Στο σημείο αυτό, στο περπάτημα, είμαι ιδιαίτερα συνεπής γιατί ήμουν και τυχερός. Ο καλύτερος μου φίλος, ο «κολλητός» μου, είναι οπαδός της πεζοπορίας. Εδώ και αρκετά χρόνια σβαρνίζουμε παρέα τις πλατείες, τους δρόμους και τα δρομάκια, κεντρικά και εξοχικά, μέχρι που μας έμαθαν όλοι. Οπως κι’ εγώ είχα μάθει, απ’ έξω κι’ ανακατωτά, τι είναι τα μπάϊ-πας ή τα στεντ και συμβιβάστηκα με την ιδέα ότι κάποτε μπορεί και να τα χρειαστώ.

Τελικά η καρδιά μου προτίμησε τα στεντ κι εγώ της τα προσέφερα στο «Ωνάσειο» γιατί, κάποτε που το επισκέφτηκα για καρδιολογική εξέταση, είδα στην είσοδο μια μεγάλη φωτογραφία του ιδρυτή του. Ο Ωνάσης, λάτρης του ποτού και των διάσημων γυναικών, φαίνεται ότι, εκτός από πολλά λεφτά, είχε και γερή καρδιά. Σκέφτηκα λοιπόν ότι ένας τέτοιος άνθρωπος, της ζωής και ανοιχτόκαρδος, είναι φυσικό να ιδρύσει και καλό καρδιολογικό νοσοκομείο.

Προχτές μάλιστα διάβαζα, στη στήλη του κ. Κρεμαστινού στην «Ελευθεροτυπία», την ωφέλεια που παρέχει στην καρδιά η μετρημένη χρήση του κόκκινου κρασιού.

Γεμάτος χαρά, για να καλοπιάσω και τη καρδιά μου, γέμισα ένα ποτήρι γλυκό κρασί από το μπουκάλι που είχαμε για ανάμα. Θυμήθηκα και το ιερόν «οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου» και το ήπια, μονορούφι, στην υγειά της.