H Bέφα, ο Μαμαλάκης και ο «σουφράς» , από τον Γιάννη Θ. Πατέλλη

Η τηλεόραση, αναπόσπαστο πλέον μέρος της ζωής μας, συνεχώς ψάχνεται. Αναζητεί νέους τρόπους προσέλκυσης του ενδιαφέροντος του κοινού που θα φέρει και τις πολυπόθητες διαφημίσεις. Εδώ και κάποιο καιρό σκέφτηκαν ίσως οι άνθρωποί της ότι ήταν πια αναχρονισμός, για να φτιάξουμε ένα καλό φαγητό, να κατεβάζουμε από το ράφι της βιβλιοθήκης τον «Τσελεμεντέ». Αυτό το σκονισμένο, βυσσινί, άχαρο, βιβλίο με τα χρυσά γράμματα, που κάποτε αγοράσαμε με δόσεις από τον πλανόδιο πλασιέ. Γρήγορα έδωσαν, με το αζημίωτο, λύση στο πρόβλημα. Ανοίγεις την τηλεόραση στα πρωινάδικα ή νωρίς το απόγευμα και έχεις μπροστά σου κουζίνες, κατσαρόλες, κουτάλες και όλα εκείνα τα προϊόντα που προϋποθέτουν ένα γευστικό μαγείρεμα. Και αφού δεν μπορείς να οσφρανθείς τις μυρουδιές ή να δοκιμάσεις τους γαργαλιστικούς μεζέδες μέσα από το γυαλί, τουλάχιστον απολαμβάνεις το άψογο μακιγιάζ της Κυρίας Βέφα ή τον ευτραφή Κύριο Μαμαλάκη με τις ενδιαφέρουσες ξεναγήσεις του όχι μόνο στο χώρο της κουζίνας αλλά και της Γεωγραφίας.
Φαίνεται ότι οι εκπομπές μαγειρικής έχουν τόσο μεγάλη τηλεθέαση ώστε άρχισαν να εμφανίζονται και να δοκιμάζουν τις ικανότητές τους σ’ αυτήν ηθοποιοί, τραγουδιστές, ακόμα και πολιτικοί.
Ακολούθησαν, από κοντά, εφημερίδες και περιοδικά με ειδικά αφιερώματα στην Ελληνική και διεθνή κουζίνα. Κυκλοφόρησαν ακόμα θαυμάσια βιβλία με παραδοσιακές συνταγές και ενδιαφέρουσες ιστορικές πληροφορίες όπως το «Εδεσματολόγιον Σμύρνης». Όλοι αυτοί οι περί τη μαγειρική, δημοσιογράφοι και τηλεπαρουσιαστές, λόγω θέρους, μιμήθηκαν τους τραγουδιστές με τις καλοκαιρινές συναυλίες. Περιοδεύουν στα νησιά μας για να πλουτίσουν τη θεματολογία των εκπομπών τους αλλά και να προβάλουν τις ιδιαιτερότητες της νησιώτικης κουζίνας.
Ήρθαν και στο δικό μας το νησί φέτος, αρχές καλοκαιριού. Κι όσο διάβαζα στο ένθετο μεγάλης αθηναϊκής εφημερίδας πως γίνεται το «μουούρι», όσο έβλεπα σε τοπικούς τηλεοπτικούς σταθμούς να αχνίζουν τα «φύλλα», τόσο τα τόξα της μνήμης άπλωναν γέφυρες με τα πρώτα μεταπολεμικά καλοκαίρια του Πλατύ-Γιαλού.
Τότε οι οδηγίες «καλής συμπεριφοράς» γύρω από το τραπέζι είχαν ένα απλό, αυτονόητο κανόνα : οι μεγάλοι κάθονταν στο μικρό ξύλινο τραπεζάκι, οι μικροί έπαιρναν θέση, σταυροπόδι κατάχαμα, στο «σουφρά». Τα καθημερινά εδέσματα φτωχικά, προσαρμοσμένα στη στέρηση εκείνων των δύσκολων καιρών. Μόνιμη πρωτοκαθεδρία στη μέση του σουφρά, μεσημέρι-βράδυ, είχε η μεγάλη πήλινη «σκουτέλλα» με τη δροσερή ντοματοσαλάτα να κολυμπά στο λιγοστό λάδι και το μπόλικο νεροζούμι. To μεσημεριανό «μαγείρεμα» στα ξύλα της «παρατσάς» ήταν συνήθως όσπρια, μπάμιες ή «βαζάνες». Κάπου- κάπου, αν άκουγαν τις φωνές μας οι τελεντιανές ψαρόβαρκες της «Κιθάρας» ή του «Καψουλιού» κι έπιαναν κάβο, είχαμε την ευωδιαστή πανδαισία των μαγειρεμένων σκάρων με τη φρέσκια ντομάτα και το κρεμμυδάκι. Τις Κυριακές και τις γιορτές η παιδική βουλιμία έπαιρνε βαθιές ανάσες ικανοποίησης. Οι καταδύσεις στη «πιατούρα με τα φύλλα» ήταν «ελεύθερες».
Το βραδινό φαγητό, «αυγά ζουμί», πατάτες τηγανιτές ή μανέστρα με ντομάτα, κάτω από τις φωτοσκιάσεις του λουξ και τις αναλαμπές από τις φλόγες της παρατσάς, έπαιρνε μυστηριακές διαστάσεις. Όταν ο πατέρας έφερνε φρέσκο μαριδάκι, μέσα στο υφασμάτινο μαντίλι του, γινόταν μάχη ποιος θα πάρει την καλύτερη θέση γύρω από την παρατσά. Θα απολάμβανε τη γιαγιά Μαρία στα ταχυδακτυλουργικά της. Να πετά στον αέρα τη «σμαριδόπιτα» και να την προσγειώνει ξανά στο τηγάνι, ανέπαφη.
Δεν ήταν άσκοπο, αυγουστιάτικες μέρες, που ακόμα φτάνει στο τραπέζι μας ένα πιάτο με «πασαλοϊτικα» σύκα και δροσερά φραγκόσυκα, να γυρίσουμε τα έξω μέσα, να πάμε το χρόνο λίγο πίσω. Ψιχάλες από παιδικές αναμνήσεις, σαν παραμύθι, με σύγχρονο τίτλο : «Εδεσματολόγιον του σουφρά».

Κάλυμνος, Αύγουστος 2007.